İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Türkiye’de öncü bir uygulamayı başlatarak batı nil virüsü ateşi, zika virüsü, ensefalit, sarı humma gibi vektör kaynaklı hastalıkları taşıma potansiyeline sahip Asya Kaplan Sivrisineği’ne (AEDES) karşı bilimin ışığında büyük bir mücadele başlattı.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Başkan Ekrem İmamoğlu’nun “Sağlıklı bir çevre; insanlara can, şehirlere hayat verir. Sağlıklı şehirler ancak ve ancak sağlıklı insanlarla hayat bulur.” ilkesiyle çalışmalarını her alanda arttırarak sürdürüyor. İBB, hastalık potansiyelleri ile Türkiye’nin bütün kıyı şeridini tehdit eden Asya Kaplan Sivrisineği’ne (AEDES) karşı İBB Asya Kaplan Sivrisineği Mücadele Yönetim ve Eylem Planı’nı hazırladı. Vektörle mücadele, pandemiyle mücadele gibi seferberlik halinde gerçekleştirilebilecek bir mücadele olması dolayısıyla İstanbul Büyükşehir Belediyesi, eylem planını 15 Eylül’de düzenlemiş olduğu özel bir panel ile İstanbul’daki ilçe belediyeleri ve diğer büyükşehir belediyelerine duyurdu. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Asya Kaplan Sivrisineği (AEDES) Mücadele Eylem Planı Yerel Yönetimler Paneli’ne; Ankara, İzmir, Balıkesir, Ordu ve Kocaeli Büyükşehir Belediyeleri’nin temsilcileri ile İstanbul’un 35 ilçe belediyesinin temsilcileri ilgi gösterdi. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Sivrisinek (Aedes Asya Kaplan Sivrisineği) Eylem Planı Paneli’ne İBB Genel Sekreter Yardımcısı Şengül Altan Arslan, İBB Sağlık Daire Başkanı Uzm. Dr. Önder Yüksel Eryiğit, Hacettepe Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr.Salih Bülent Alten ve İstanbul Cerrahpaşa Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Kerem Öter de katıldı.
AKIL ve BİLİMİN IŞIĞINDA VEKTÖRLE MÜCADELE
Asya Kaplan Sivrisineği Mücadele Eylem Planı Yerel Yönetimler Paneli’nin açılış konuşmasını gerçekleştiren İBB Genel Sekreter Yardımcısı Dr. Şengül Altan Arslan, önemli deniz ve kara limanlarına sahip İstanbul’un bu özellikleri ile yalnızca tarihi ve kültürel değil aynı zamanda vektörler için de cazibe merkezi olduğunu söyledi. Arslan; özellikle vektörlerle mücadele konusunda, yenilikçi, sürdürülebilir, çevreye duyarlı, bilimsel ve sistematik bir yöntem arayışı içerisinde olduklarını kaydetti. Arslan sözlerine şöyle devam etti:
“Bu sorumluluk çerçevesinde son derece değerli bilim insanlarına ulaştık. Bütün dünyada pek çok başarılı çalışmaya imza atmış Sayın Alten ve ekibiyle çalışıyoruz. Vektörlerle, aklın ve bilimin ışığında mücadele etmek için, Hacettepe ve Cerrahpaşa Üniversiteleri ile iş birliği yaparak İBB Vektörle Mücadele Bilim Kurulunu kurduk. Asya Kaplan Sivrisineği ile mücadelenin önemi ve aciliyetinin bir göstergesi de bu panele katılımın fazla olmasıyla ortaya çıkıyor. Bazı şeyleri anlatmak zorunda kalırsınız, açık kanıtları yoktur ama Asya Kaplan Sivrisineği’ni herkes yaşadığı için biliyor. Yerel yönetimler tarafından yapılan topyekûn mücadele sosyal yaşamın üretkenliğini, çeşitliğini, zenginliğini, sürekliliğini ve başarısını tayin eder. Öyle inanıyorum ki ülkemizin güzide üniversitelerinin iş birliği ile hazırlanan ve uluslararası akademik çevreler tarafından kabul gören “İstanbul Asya Kaplan Sivrisineği (AEDES) Eylem Planı” 35 ilçeyi temsilen burada bulunan katılımcıların değerli fikirleri ve önerileri ile zenginleşecek ve hep birlikte pandemi ile vektörlerin zararlı etkilerinden İstanbul’u, koruyabileceğiz.”
HEDEF 2022’DE ACİL DURUMLAR DIŞINDA KİMYASAL KULLANMAMA
Paneli moderatörlüğünü de yapan İBB Sağlık Daire Başkanı Uzm.Dr. Önder Yüksel Eryiğit, panele gösterilen yoğun ilginin durumun önemini belirtmede önemli bir nokta olduğunu ifade etti. Vektörle mücadelede klasik yöntemlerden farklı olarak akılcı ve bilimsel bir yaklaşım sergileyeceklerine dikkat çeken Eryiğit, vektörlerle mücadele konusunda şöyle konuştu:
“2022 yılında acil durumlar dışında kimyasal mücadeleyi sonlandırmayı hedefliyoruz. İtalya bu sinekle mücadele için yıllık 3 Milyar Euro harcıyor. Diğer ülkeler de aynı şekilde ciddi maliyetlerin altına giriyor. İspanya, Fransa, İtalya ve Yunanistan’ı etkisi altına alan bu tür ile mücadelede biz yolun başındayız ve yolun başında bir eylem planı oluşturmak istedik. Her türlü ön yargının ötesinde vatanseverlikle bütün yerel yönetimlerin büyükşehirlerin bu sürece katkı sağlamasını bekliyoruz. Bilim ışığımızdır ancak vektörle mücadele çok boyutludur ve mücadele paydaşlarımızla ortak yürütülerek başarıya ulaşılacak bir mücadeledir.”
“ÖNLEM ALINIRSA BAŞARILI OLABİLİRİZ”
Asya Kaplan Sivrisineği Yönetim ve Eylem Planı’nı açıklayan Prof. Dr. Salih Bülent Alten de Asya Kaplan Sivrisineği (AEDES) türlerini tanıttı. Alten, amaçlarının proaktif (inisiyatif almak) davranıp istilacı ve saldırgan bir tür olan Asya Kaplan Sivrisineği’ne karşı hızlı alınacak önlemlerle sivrisinek popülasyonunun önlenmesi olduğunu söyledi. Alten, Asya Kaplan Sivrisineği’nin geçmişten günümüze kadar olan serüveni hakkında şu bilgileri verdi:
“Bu sivrisinek türü ilk olarak Türkiye’de 2011 yılında görüldü. Bu istilacı sivrisinek türü o tarihten günümüze Artvin, Trabzon, Trakya illeri, Bursa, Çanakkale ve son olarak İzmir’de yayılım gösteriyor. Asya Kaplan Sivrisineği’nin çevre ve insan sağlığı açısından Chikungunya, Dengue, Sarı Humma ve Zika gibi hastalıkları bulaştırabiliyor. Yüksek direnç özelliğine sahip bu tür; gece ve gündüz sokabiliyor. Türkiye, 2030 yılına kadar hemen hemen bütün kıyılarında bu istilacı sivrisineğin yoğun etkilerini yaşayacak. Bizim burada çok önemli ekiplerimiz ve tecrübemiz var ancak 50-60 yıl öncesine dayanan klasik metotlarla mücadele etmemize imkân yok. Bu sebeple Hacettepe ve Cerrahpaşa Üniversitesi ile ortaklaşa hazırlamış olduğumuz yönetim ve eylem planını uygulamaya geçireceğiz. İstanbul’da Avrupa Yakası’nda 11, Anadolu Yakası’nda da 9 ilçede bu sivrisinek türünü tespit ettik. Hazırlamış olduğumuz eylem planı 579 günlük bir süreci kapsıyor. 130 günlük süre içinde İstanbul’un coğrafi ve sosyo-demografik özelliklerini dikkate alarak sivrisineğin yayılım alanı ve popülasyonunu önlemek için 104 sayfalık bir teknik rapor ve model çalışma hazırladık. Bu model aynı zamanda büyük tasarruf sağlayacak. Hazırlamış olduğumuz eylem planı; sahanın düzenli olarak izlenmesi, sahadan düzenli olarak örnekler alınarak örneklerin analizi, analiz edilen örneklerin yeniden veri haline getirilerek matematik modellemelerle işlenip türün popülasyon dinamiğinin ve yayılma alanlarının önceden tahmin edilmesine dayanıyor. Bilişim tabanlı yapacağımız bu çalışmalar ile 2050 – 2100 yılına kadar risk analizleri yapabileceğiz, eylem planları gerçekleştirebileceğiz. Paylaşmış olduğumuz bilgilerle Türkiye, bu sivrisinekle ortak bir eylem planı üzerinden topyekûn mücadele geliştirebilecek. Ayrıca teknoloji tabanlı yapılan uygulamalar neticesinde Kenya’da hükümet kilometrekare başına 10 bin Dolar tasarruf sağladı. İstanbul için hazırlamış olduğumuz eylem planı da kaynakların etkin ve verimli bir şekilde kullanılmasını sağlayacak.”
İLÇE BELEDİYELERİNİN SORULARI CEVAPLANDI
Panelin ikinci oturumunda ise büyükşehir belediyelerinin temsilcileri ile 35 ilçe belediyesinin temsilcilerinden gelen sorular cevaplandı. Asya Kaplan Sivrisineği’nin 10 yıllık projeksiyonu dâhilinde yayılım alanları ve gerçekleştirilebilecek iş birlikleri üzerine odaklanan sorularda, ortak çalışma ve bilgi talepleri dikkat çekti. Asya Kaplan Sivrisineği ile Mücadele Eylem Planı’na başta ECDC (European Center for Disease Control) olmak üzere US-CDC, California Vektör Kontrol Merkezi, Helderberg Üniversitesi, Bologna Vektör Kontrol Merkezi, Novi Sad Üniversitesi tanı, analiz, ölçüm ve diğer bilimsel metodolojik uygulamalar ile destek olacak. İBB Sağlık Daire Başkanlığı tarafından organize edilen panel ile; hızlı artan popülasyon özelliği ile istilacı, saldırgan bir tür olan Asya Kaplan Sivrisineği tehditine yönelik olarak klasik yöntemlerden farklı, bilimsel tabanlı ve tüm paydaşların katılımıyla topyekûn bir mücadelenin koordinasyonu hedeflendi.
VEKTÖRLE MÜCADELEDE İBB’NİN ROLÜ
İstanbul Büyükşehir Belediyesi Sağlık ve Hıfzıssıhha Müdürlüğü Vektörlerle Mücadele Hizmet Birimi tarafından 2020 yılında ALO 153 ve diğer kanallar üzerinden gelen 50 bin 84 hizmet talebi ivedilikle çözüme ulaştırıldı. Sivrisinek mücadelesinde İstanbul genelinde 100 bin 77 adreste 182 bin sivrisinek üreme kaynağı İstanbul Büyükşehir Belediyesi Vektörle Mücadele Ekipleri tarafından kontrol edildi. İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından 2020 yılında vektör üreme kaynakları 2 milyon 253 bin 955 kez kontrol edilerek vektör popülasyonunun önlenmesi için 290 bin 669 kez ilaçlama yapıldı. Ayrıca, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Sağlık Daire Başkanlığı Vektörle Mücadele Hizmet Birimi tarafından haşere, kene, pire, hamamböceği gibi vektörlerle mücadele kapsamında 2 milyon 908 bin 944 metrekare alanda mücadele çalışmaları gerçekleştirildi.
